Engelli Hakları Nelerdir? Yeni Engelli Hakları 2023

Engelli hakları, pozitif ayrımcılık kapsamında sunulan ve engelli bireylerin yaşam koşullarının iyileştirilmesini mümkün kılan haklardır. Bu haklar sayesinde herhangi bir engeli bulunan bireylerin, diğer bireyler ile fırsat eşitliği yakaladığını söylemek mümkündür. Peki yeni 2023 engelli hakları nelerdir? Engelli yakınları nelerden faydalanır?

Yeni Engelli Hakları 2023 Nelerdir?

2023 yılı itibari ile engelli bireyler için belirlenmiş olan bazı haklar vardır. Söz konusu yeni engelli hakları aşağıda verildiği gibi listelenmektedir.

• Erken Emeklilik Hakkı
• Kurumsal Alanlarda İndirimler
• Kamusal Alanlarda İndirimler
• Engelli Aylığı
• Muhtaç Aylığı
• Evde Bakım Hizmeti
• Gelir Vergisi İndirimi
• ÖTV İndirimi
• Özel Araç ve Gereçlerde KDV İndirimi
• MTV İndirimi
• Emlak Vergisi İndirimi
• İthal Araç ve Gereçlerde Gümrük Vergisi İndirimi
• Engelli Kimlik Kartı
• Su İndirimi
• Elektrik Yardım Desteği
• Toplu Taşıma İndirimi
• Devlet Demir Yolları İndirimi
• Kredi Yurtlar Kurumu İndirimi
• Devlet Tiyatroları Engelli İndirimi
• Müze ve Ören Yerlerine Giriş İndirimi
• Milli Parklar ve Tabiat Giriş İndirimi
• Şehirler Arası Otobüs İndirimi
• THY Engelli İndirimi
• İletişim Engelli İndirimi
• İnternet Engelli indirimi
• EKPSS Hakkı
• Özel Eğitim Hakları

Yukarıda kısaca bahsedilen tüm Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı engelli hakları ile ilgili detaylar yazımızda.

2023 Engelli Hakları; Su İndirimi

2023 yılı itibari ile güncellenen yeni engelli hakları kapsamında yer alan ilk hak, su indirimi olarak görülür. 2022 yılı güncellemeleri ile birlikte gelen yenilik ile engelli fatura indirimi oranı %50 olarak belirlenmiştir. Bunun için hanede yaşayan vasinin başvuruda bulunması yeterlidir.

Evinde hali hazırda müstakil bir aboneliği bulunan ve sayaç ayırımı gerçekleştirilen %40 üzeri engelli bireylerin, yaşadıkları şehrin Su ve Kanal İdare Müdürlüğü’ne başvuru yapmaları mümkündür. Yapılan bu başvuru ile birlikte su faturaların daha az tutarlarda ödenmesi mümkün kılınacaktır.

Engelli Araç Park Yeri Hakkı

Engelli park hakkı, sürekli engelli hakları arasındadır. Diğer birçok hakta belirli süreçlerde belirli düzenlemeler yapılsa da, park hakkının genel olarak sürekliliğini koruduğunu söylemek mümkündür. Bu hak kapsamında olan engelli bireylerin, gerek belediyeler tarafından işletilen gerekse de havalimanlarında bulunan otoparkları ücretsiz bir şekilde kullanma imkanları mevcuttur.

Erken Emeklilik Hakkı

İşe girdikten sonra mevcut çalışma gücünü %60 ve üzeri oranda kaybeden kişiler, erken emeklilik hakkını doğrudan kazanmış olur. Engelli hakları arasında yer alan engelli erken emeklilik hakkı, aynı zamanda %40 ve üzeri engeli bulunan bireylerde de kademeli olarak uygulanabilir. Ancak bu durum için belirlenmiş olan bazı şartlar bulunur.

Söz konusu şartlar ise şu şekilde özetlenebilir;

• Çalışma gücünün %60 oranında kaybedilmiş olması,
• Kaybedilen çalışma gücü oranının Sağlık Bakanlığı onaylı bir kurum aracılığı ile raporlandırılması,
• Malulen emeklilik başvurusu yapabilmek için en az 10 yıllık sigortanın bulunması,

Bu şartları taşıyan engelli bireyler, bağlı bulundukları SGK aracılığı ile erken emeklilik işlemlerini başlatabilirler.

2023 Engelli Elektrik İndirim Hakkı

Engelli fatura indirimi kapsamında var olan bir diğer hak, elektrik açısından geçerlidir. Resmi Gazetede yayımlanması ile yürürlüğe giren engelliler için fatura indirimi hakkı kapsamında elektrik destek payı faturadan doğrudan düşülecek, aynı zamanda 3 dönem şeklinde geçmişe yürütülebilecektir. Bunun için belirlenmiş olan oranlar ise :

• 1-2 kişilik hanelerde aylık olarak 75 kwh,
• 3 kişilik hanelerde 100 kwh,
• 4 kişilik hanelerde 125 kwh,
• 5 kişilik hanelerde ise 150 kwh şeklindedir.

Şeklindedir.

2023 Engelli Hakları; Ücretsiz Ulaşım Hakkı

Engelli hakları kapsamında var olan bir diğer hak, ücretsiz ulaşım hakkıdır. Engelli ulaşım hakları kapsamında %40 ve üzeri engeli bulunan bir kişinin bu durumu sağlık raporu ile desteklemesi durumunda ücretsiz ulaşım imkanı elde etmesi mümkündür. Bu ücretsiz ulaşımın kapsamı ise şehir içi metro, deniz yolu, otobüs, TCDD ve Türk Havayolları’nı içerisine almaktadır.

Engelliler için ücretsiz ulaşım hakkı kapsamından faydalanmak isteyen kişilerin, bu durum için başvuru yapmaları gereklidir. Başvuru için ise %40 oranlı engellilik durumunu gösteren bir rapor, bir refakatçi ile mevcut ilçede bulunan Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü binasına gitmek yeterlidir.

Engelli EKPSS Girme Hakkı

Bilindiği üzere kamu kurumlarda belirli oranlarda engelli çalıştırma mecburiyeti vardır. Bu mecburiyeti karşılamak amacı ile ise iki yılda bir EKPSS gerçekleştirilmektedir. Bu da engelli hakları kapsamında bulunan ve engelli bireylerin hayata kazandırılmalarını mümkün kılan bir gelişmedir.

Engellilerde Eğitim Hakkı

Bilindiği üzere ülkemizde 12 yıllık zorunlu eğitim hakkı vardır. Özel gereksinimli çocukların bu eğitimden bağımsız olarak düşünülmeleri ise mümkün değildir. Kanunda yer alan ibareye göre özel gereksinimli çocukların eğitim hakları hiçbir gerekçe ile engellenemeyecek yapıdadır. Bu durumu mümkün kılmak için ise geliştirilmiş olan bazı yöntemler mevcuttur. Örneğin görme engelli çocuklar için Braille Alfabesi ile eğitim, işitme engelli çocuklar için FM sistemi ile eğitim ya da işaret dili ile eğitim sunulmalıdır.

Çalışma Hayatında Engelli Hakları

Devlet Memurları Kanunu’nda yer alan 72. Maddeye göre kendisi engelli olan ya da engelli birey ile eş / birinci derecede kan hısımlığı bulunan kişilerin, engellilik durumu sebebi ile ortaya çıkan yer değiştirme talepleri konusunda gerekli düzenlemeler yapılmaktadır. Engelli çalışma hakkı kapsamında sağlanan bu düzenlemeler sayesinde, engelli bireylerin ailelerinden uzak kalmaksızın çalışma hayatına kazandırılması mümkün hale getirilmektedir.

Engelli ÖTV İndirimi

Engelli hakları bünyesinde bulunan bir diğer hak, engelli ÖTV indirimi hakkıdır. Sıfır otomobil alımlarında uygulanan bu hakta, araç alımı yapan engellilerin ÖTV indiriminden muaf tutulduğunu söylemek mümkündür. Ancak bu durumun da belirli şartları vardır. Örneğin ÖTV indirimi talep eden engelli bireyin engel oranının %90 dolaylarında olması beklenmektedir. Araç alacak olan engelli bireylerin, engel oranlarını gösteren, tam teşekküllü bir hastaneden alınmış raporu beyan etme yükümlülüğü vardır.

Ücretsiz Toplu Taşıma Hakkı

Engelli kimlik kartı bulunan bireylerin tren yolculuklarını ücretsiz, şehirlerarası uçak ya da otobüs yolculuklarını ise indirimli bir şekilde gerçekleştirme hakları mevcuttur. Engelli ulaşım hakkı kapsamında düzenlenen yönetmelik ile birlikte, metro, otobüs ve tramvay gibi toplu taşıma araçlarında, bu bireylere özel yerler de belirlenmiştir.

Vergi İndirimi Hakkı

Aktif bir şekilde çalışan engeli bireylerin vergi indirimleri vardır. Engelli Vergi indirimi oranları ise kendilerinin engel düzeyine göre değişkenlik göstermektedir. Özellikle de çalışan bireyler bordrolarında gördükleri damga vergisi, sigorta primi gibi giderler, engellilerin vergi indirimi konusu ile doğrudan bağlantılıdır. Çalışma gücünün yüzde 40 ve daha fazlasını kaybetmiş olan engelli bireyler, AGİ dışında ayrıca bir vergi indirim hakkına daha sahip olmaktadır. Bu sayede engelli bireylerin daha erken emekli olma imkanı da ortaya çıkmaktadır.

Engelli Maaşı Alma Hakkı

Belirli şartları karşılayan engelli bireylerin maaş alma hakkı mevcuttur. Söz konusu şartlar ise şunlardır;

• Belirli bir sosyal güvenlik kurumuna tabi olunmaması,
• Aile içerisinde var olan kişi başı gelirin söz konusu dönem asgari ücretin 3’te 1’ini geçmemesi,
• Engelli bireyin engel oranının %40 ve üstü olması

Yukarıda verilen şartları karşılayan engelli bireylerin, kendi sakatlık oranlarına bağlı olarak değişkenlik gösteren engelli maaşı hakkından faydalanmaları mümkündür.

Engelli maaşı almak için gerekli olan başvuru ise, bulunulan ilçedeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’nda yapılmaktadır. Kendilerinin gidememeleri durumunda vasilerin “vasilik belgesi” ile başvuru sağlamaları mümkündür. Bu kapsamda 2023 engelli maaşları engel oranı %40-69 arası olan vatandaşlar için 1738 TL, %70 ve üzeri engelli bireyler için de 2609 TL şeklindedir.

Evde Bakım Maaşı

Engelli hakları arasında yer alan bir diğer hak, evde bakım maaşı hakkıdır. Bu maaşın engelli bireyin kendisine değil, ona bakmak ile yükümlü olan yakınına ödendiğini söylemek mümkündür. Bunun için ise yine belirlenmiş olan bazı şartlar vardır. Bu şartların en temeli ise, engelli bireyin tuvalet, banyo gibi ihtiyaçlarını herhangi bir yardım almadan yerine getiremiyor olması yatmaktadır. 2023 evde bakım maaşları 4336 TL şeklindedir.

Engel Oranına Göre Haklardaki Değişiklikler

Engelli haklarını düzenleyen engelli yasalarına bakıldığında, her engelli bireyin faydalanacağı hakkın farklı olduğu göze çarpmaktadır. Bunu en önemli sebebi engelli bireylerin engel oranlarıdır. Engel oranı arttıkça, engelli bireyin faydalanacağı hak miktarı da artmaktadır. Ülkemizdeki engelli bireylerin engel oranlarına bakıldığında, en çok yüzde 40 engele sahip vatandaşın bulunduğu göze çarpmaktadır. Dolayısıyla yüzde 40 engelli raporu konusunda merak edilen pek çok şey bulunmaktadır.

Yüzde 40 Engelli Hakları

Yüzde 40 engelli raporu sahip bireyler, pek çok hak ve ayrıcalıktan faydalanabilmektedir. Bunlar arasında hayati önem taşıyanlar ise sağlık, barınma, ücretsiz ulaşım, eğitim ve benzeri sosyal ekonomik haklar yer almaktadır. Genel hatları ile %40 engelli hakları kapsamına bakmak gerekirse;

• Uçak, gemi ve otobüs gibi toplu taşıma araçlarına alınacak biletler için her zaman indirim uygulanır,
• Şehir içi toplu taşıma araçlarını ücretsiz olarak kullanabilirler,
• ÖTV’den muaf olmak sureti ile araç alabilir ve satabilirler,
• 200 metrekare konut gelirinin altında bir geliri bulunan Engelli bireyler emlak vergisinden muaftır,
• Devler dairelerinde her zaman öncelikli haklara sahiptirler. Örneğin yüzde 40 engeli olan bir birey, hastanelerden daha kısa sürede randevu alabilirler,
• Gelir vergisi indirim hakkına sahip olan bu bireyler sosyal ve ekonomik özgürlüklerine daha kısa sürede kavuşabilirler,
• ÖSYM VE EKPSS gibi sınavlardan alacakları nispeten düşük puanlar ile devlet memuru olma haklarına sahiptirler,

Yüzde 40 engelli raporu kartına sahip olmak için, bağlı bulunulan ildeki Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı yetkili kuruluşuna başvuru yapılmalıdır. Buraya başvuru yapan bireyin engelli raporunu sunmasının ardından 7 günlük süre içerisinde kart sahibine teslim edilmektedir.